तेनालीराम कहाणी : तीन बाहुल्या
Kids story : एकदा शेजारच्या राज्यातील एक श्रीमंत व्यापारी राजा कृष्णदेवरायाच्या दरबारात आला. राजाला अभिवादन केल्यानंतर तो म्हणाला, “महाराज, मी व्यवसायासाठी तुमच्या राज्यात आलो होतो. मी जिथे जिथे गेलो तिथे तुमच्या दरबारातील मंत्र्यांची खूप प्रशंसा ऐकली. म्हणून मी तुम्हाला आणि तुमच्या मंत्र्यांना भेटायला आलो.”
“तुम्ही बरोबर ऐकले आहे. आमचे मंत्री मेहनती आणि बुद्धिमान आहे,” राजा कृष्णदेवराय म्हणाले.
“महाराज, जर तुम्ही परवानगी दिली तर मी तुमच्या मंत्र्यांची एक छोटीशी परीक्षा घेऊ इच्छितो,” व्यापाऱ्याने म्हटले.
राजाने परवानगी दिल्यावर व्यापाऱ्याने त्याच्या झोळीतून तीन बाहुल्या काढल्या, त्या सर्व दिसायला सारख्याच होत्या. त्या राजाला देत तो म्हणाला, “महाराज! या तीन बाहुल्या दिसायला सारख्याच आहे, पण प्रत्येकीमध्ये एक फरक आहे. तुमच्या मंत्र्यांनी तो फरक शोधला पाहिजे. मी ३० दिवसांत पुन्हा दरबारात येईन. मला आशा आहे की तुमच्या मंत्र्यांनी तोपर्यंत उत्तर शोधले असेल.”
हे सांगून तो निघून गेला. राजाने तेनालीराम वगळता त्याच्या प्रत्येक मंत्र्यांना तीन दिवसांसाठी त्या तीन बाहुल्या दिल्या जेणेकरून त्यांना फरक सापडेल. पण एकाही मंत्र्यांना यश आले नाही. राजाने स्वतःही बाहुल्यांमधील फरक शोधण्याचा प्रयत्न केला, पण तोही अयशस्वी झाला. यामुळे त्याला काळजी वाटली की जर व्यापारी परतला आणि त्याला कळले की त्याच्या कोणत्याही मंत्र्यांना त्याच्या प्रश्नाचे उत्तर सापडले नाही, तर ते मंत्र्यांसाठी आणि संपूर्ण राज्यासाठी लज्जेची गोष्ट असेल.
व्यापाऱ्याला परतण्यासाठी फक्त तीन दिवस उरले होते. आता राजाकडे त्याचा सर्वात विश्वासू माणूस तेनालीराम याला बोलावण्याशिवाय पर्याय नव्हता. त्याने तेनालीरामाला बोलावले आणि त्याला तीन बाहुल्या देत म्हणाला, “तेनालीराम! आम्हाला वाटले होते की आमच्या दरबारातील मंत्री व्यापाऱ्याने दिलेल्या या तीन बाहुल्यांमधील फरक शोधू शकतील. पण तसे झाले नाही. आम्हालाही यश आले नाही. आता तू आमची शेवटची आशा आहेस. आम्हाला तुझ्यावर पूर्ण विश्वास आहे की तू राज्याच्या सन्मानाचे रक्षण करशील.”
तेनालीराम तीन बाहुल्या घेऊन घरी गेला. दोन दिवसांच्या सखोल निरीक्षण, समज आणि विचारानंतरही तो बाहुल्यांमधील फरक ओळखू शकला नाही. तिसऱ्या दिवशी तो विचार करत राहिला आणि संध्याकाळपर्यंत त्याला अखेर फरक कळला. तो त्या रात्री शांतपणे झोपला आणि दुसऱ्या दिवशी ठरलेल्या वेळी दरबारात पोहोचला. आता राजा कृष्णदेवराय आणि सर्व दरबारातील अधिकारी उपस्थित होते, शेजारच्या राज्यातील एका व्यापाऱ्यासह. राजा म्हणाला, “तेनालीराम! व्यापाऱ्याला तीन बाहुल्यांमधील फरक सांगा.”
तेनालीराम आपल्या जागेवरून उभा राहिला आणि म्हणाला, “महाराज! या तिन्ही बाहुल्या दिसायला सारख्याच दिसतात, पण एक फरक आहे जो त्यांना वेगळे करतो. पहिल्या बाहुलीला एका कानात आणि एका तोंडात छिद्रे आहे. दुसऱ्या बाहुलीला दोन्ही कानात छिद्रे आहे. तिसऱ्या बाहुलीला फक्त एका कानात छिद्रे आहे.”
“तुम्ही अगदी बरोबर आहात, तेनालीराम. पण मला सांगा या छिद्रांचा अर्थ काय?” व्यापाऱ्याने विचारले.
तेनालीरामने त्याच्या नोकराला तीन पातळ दोरी आणण्यास सांगितले. त्याने पहिली दोरी पहिल्या बाहुलीच्या कानाच्या छिद्रात घातली. ती तोंडाच्या छिद्रातून बाहेर आली. सर्वांना ती दाखवत तेनालीराम म्हणाला, “ही पहिली बाहुली, एका कानात आणि एका तोंडात छिद्रे असलेली, अशा व्यक्तीचे प्रतिनिधित्व करते जी गुपित सांगितल्यावर ते गुप्त ठेवत नाही आणि ते इतरांना सांगते. अशा व्यक्तीवर विश्वास ठेवता येत नाही.”
मग त्याने दुसऱ्या बाहुलीच्या कानाच्या छिद्रात दोरी घातली आणि दोरी दुसऱ्या कानाच्या छिद्रातून बाहेर आली. तो म्हणाला, “दोन्ही कानात छिद्रे असलेली ही दुसरी बाहुली अशा व्यक्तीचे प्रतिनिधित्व करते जी एका कानाने ऐकते आणि दुसऱ्या कानाने ते बाहेर काढते. अशी व्यक्ती तुमच्या कोणत्याही गोष्टीला महत्त्व देत नाही.”
मग त्याने तिसऱ्या बाहुलीच्या कानात एक दोरी घातली. ती आतच राहिली. हे दाखवत तेनालीराम म्हणाला, “ही तिसरी बाहुली अशा व्यक्तीचे प्रतिनिधित्व करते जी त्याच्या हृदयात कोणतेही रहस्य लपवून ठेवते. अशा व्यक्तीवर पूर्णपणे विश्वास ठेवता येतो.”
तेनालीरामच्या उत्तराने राजा आणि व्यापारी आनंदित झाले. त्यांनी त्याच्या बुद्धिमत्तेचे कौतुक केले आणि त्याला बक्षीसही दिले.
ALSO READ: तेनालीराम कहाणी : महामूर्ख
मग तेनालीराम म्हणाला, “महाराज! मी तुम्हाला या तीन बाहुल्यांच्या पात्रांचे आणखी एक वर्णन सांगेन. पहिली बाहुली अशा व्यक्तीचे प्रतिनिधित्व करते जी ज्ञान मिळवते आणि ते इतरांना सांगते. दुसरी बाहुली अशा व्यक्तीचे प्रतिनिधित्व करते जो कधीही लक्षपूर्वक ज्ञान ऐकत नाही. तिसरी बाहुली अशा व्यक्तीचे प्रतिनिधित्व करते जो ज्ञान मिळवतो परंतु ते स्वतःमध्ये लपवून ठेवतो आणि कधीही ते इतरांना सांगत नाही.”
हे वर्णन ऐकून व्यापारी म्हणतो, “तेनालीराम, तू तुझ्याबद्दल ऐकल्यापेक्षाही जास्त बुद्धिमान आहेस.”
व्यापारी राजा कृष्णदेवरायाला निरोप देतो आणि निघून जातो. अशाप्रकारे, तेनालीरामामुळे व्यापाऱ्यापासून राज्याची प्रतिष्ठा वाचते.
ALSO READ: तेनालीराम कहाणी : तेनाली राम आणि रसगुल्लाचे मूळ
Edited By- Dhanashri Naik
ALSO READ: तेनालीराम कहाणी : जांभई दिल्याबद्दल शिक्षा