India Tourism : कंचनजंगा हे भारतातील एक अद्भुत नैसर्गिक आणि सांस्कृतिक वारसा स्थळ आहे, जे युनेस्कोच्या जागतिक वारसा यादीत मिश्रित श्रेणीमध्ये समाविष्ट आहे. हे नैसर्गिक सौंदर्य आणि सांस्कृतिक-धार्मिक महत्त्व यांच्या संगमामुळे विशेष आहे. भारतातील हे पहिले मिश्रित जागतिक वारसा स्थळ आहे.
स्थान आणि भौगोलिक वैशिष्ट्ये
कंचनजंगा हे सिक्कीम राज्यातील उत्तर-पश्चिम भागात वसलेले आहे. कंचनजंगा पर्वतरांगा येथे आहे.
तसेच याचे क्षेत्रफळ सुमारे १,७८४ चौरस किलोमीटर पसरलेले आहे. व जगातील तिसरे सर्वोच्च शिखर कंचनजंगा ज्याची उंची ८,५८६ मीटर येथे आहे. हे क्षेत्र बर्फाच्छादित डोंगर, हिमनद्या, खोरे, नद्या आणि घनदाट जंगले यांनी नटलेले आहे. येथे ३०० हून अधिक पक्षी प्रजाती, स्तनपायी प्राणी आणि हजारो वनस्पती प्रजाती आहे. हे जैवविविधतेचे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे.
सांस्कृतिक आणि धार्मिक महत्त्व
कंचनजंगा हे सिक्कीमच्या स्थानिक लोकांच्या धार्मिक विश्वासांचे केंद्र आहे. ते पवित्र डोंगर मानले जाते, ज्याला “पाच खजिन्यांच्या डोंगर” असे संबोधले जाते. येथील मठ, तीर्थक्षेत्रे आणि सांस्कृतिक परंपरा हे सांस्कृतिक वारसा दर्शवतात. हे क्षेत्र बौद्ध आणि स्थानिक आदिवासी संस्कृतींचा संगम आहे.
युनेस्को मान्यता
१७ जुलै २०१६ रोजी युनेस्कोच्या ४०व्या अधिवेशनात हे मिश्रित जागतिक वारसा स्थळ म्हणून घोषित झाले. नैसर्गिक आणि सांस्कृतिक दोन्ही निकषांवर पात्र ठरले. तसेच भारतात एकूण ४२ जागतिक वारसा स्थळांपैकी ३४ सांस्कृतिक, ७ नैसर्गिक आणि १ मिश्रित कंचनजंगा आहे.
ALSO READ: “Oxford of the East” Pune : भारतातील या शहराला “पूर्वेचा ऑक्सफर्ड” म्हटले जाते; ज्याचा इतिहास सुमारे १,४०० वर्ष जुना आहे
पर्यटन आणि संरक्षण
कंचनजंगा हे ट्रेकिंग, पर्वतारोहण आणि इको-टुरिझमसाठी प्रसिद्ध आहे. युमथाङ, त्सोम्गोर तलाव, गुरुडोंगमार तलाव येथील प्रमुख ठिकाणे आहे. मात्र, पर्यावरण संरक्षणासाठी मर्यादित पर्यटन केले जाते. तसेच कंचनजंगा १९८७ मध्ये राष्ट्रीय उद्यान म्हणून घोषित करण्यात आले. कंचनजंगा हे निसर्गप्रेमी, साहसी आणि आध्यात्मिक प्रवाशांसाठी स्वर्ग आहे. जर तुम्हाला येथे जाण्याची योजना असेल, तर परवानगी (इनर लाइन परमिट) आवश्यक आहे. अधिक माहितीसाठी युनेस्को किंवा सिक्कीम पर्यटन विभागाच्या वेबसाइट्स पहा!
ALSO READ: “पंचभूत शक्ति केंद्र” दक्षिण भारतातील पाच मंदिरे ज्यांना ‘पंचभूत स्थळम’ म्हणतात
‘मिश्रित’ जागतिक वारसा स्थळ म्हणजे कंचनजंगा जे नैसर्गिक सौंदर्य आणि सांस्कृतिक महत्त्व या दोन्ही निकषांवर आंतरराष्ट्रीय स्तरावर महत्त्वपूर्ण मानले जाते. कंचनजंगा राष्ट्रीय उद्यानाला निसर्गाचे अद्भुत वरदान आणि स्थानिक संस्कृतीच्या खोलवर रुजलेल्या श्रद्धा यांचा संगम असल्यामुळे ‘मिश्रित’ वारसा स्थळाचा दर्जा मिळाला आहे.
ALSO READ: ऐतिहासिक ५ स्थळे भारतीय स्थापत्यकलेची उदाहरण; जी युनेस्कोच्या वारसा स्थळांमध्ये आहे समाविष्ट