लिट्टी-चोखा हे बिहारचे पारंपरिक पदार्थ आहे. लिट्टी ही गव्हाच्या पिठापासून बनवलेली भरलेली गोळी असते, जी वांग्याचा, टोमॅटोचा आणि बटाट्याचा चोखा यांच्यासोबत वाढली जाते. हे ४-५ लोकांसाठी पुरेसे आहे. एकूण वेळ: दीड तास.
साहित्य
लिट्टीसाठी (सत्तूची स्टफिंग):
गव्हाचे पीठ: २ कप
सत्तू (भाजलेले हरभऱ्याचे पीठ): १ कप
अजमोदा (ओवा): १ चमचा
काळे जिरे (कलौंजी): ½ चमचा
हिरवी मिरची (बारीक चिरलेली): २
आले (खवलेले): १ इंच
लसूण (चिरलेला): ४-५ पाकळ्या
लिंबाचा रस: १
मोहरीचे तेल: २ चमचे
मीठ: चवीनुसार
पाणी: पीठ भिजवण्यासाठी (आवश्यकतेनुसार)
लिट्टीच्या बाहेरील कव्हरसाठी:
गव्हाचे पीठ: २ कप
तेल किंवा तूप: २ चमचे (मोहनासाठी)
मीठ: चिमूटभर
पाणी: पीठ मळण्यासाठी
चोख्यासाठी:
वांगे (मध्यम आकाराचे): २
टोमॅटो: ४ (मध्यम)
बटाटे: ३ (उकडलेले)
कांदा (बारीक चिरलेला): १ मोठा
हिरवी मिरची: २-३
लसूण: ४-५ पाकळ्या
कोथिंबीर (चिरलेली): २ चमचे
मोहरीचे तेल: २-३ चमचे
मीठ: चवीनुसार
कृती
१. सत्तूची स्टफिंग तयार करा:
एका भांड्यात सत्तू घ्या.
त्यात अजमोदा, काळे जिरे, हिरवी मिरची, आले, लसूण, लिंबाचा रस, मोहरीचे तेल आणि मीठ घालून नीट मिक्स करा.
हळूहळू पाणी घालून मिश्रण ओले करा (जसे की भाकरीसाठी भरता). घट्ट सर असावे. बाजूला ठेवा.
२. लिट्टीचे पीठ मळा:
गव्हाचे पीठ, मीठ, तेल/तूप घालून नीट चोळा.
हळूहळू पाणी घालून मध्यम घट्ट पीठ मळून घ्या (पूरीच्या पिठापेक्षा थोडे कडक). १० मिनिटे झाकून ठेवा.
३. लिट्टी बनवा:
पीठाचे छोटे गोळे करा (लिंबाएवढे).
प्रत्येक गोळा हातावर पसरवून मध्यभागी १-१.५ चमचा सत्तूची स्टफिंग भरा.
कडा एकत्र करून पुन्हा गोलाकार करा. सर्व लिट्टी तयार करा.
४. लिट्टी भाजा (परंपरिक पद्धत – कोळशावर किंवा ओव्हनमध्ये):
कोळशावर: कोळशाच्या आगीत लिट्टी गोलाकार फिरवत १५-२० मिनिटे भाजा. वरून तूप लावा.
ओव्हनमध्ये: २००°C वर ३०-३५ मिनिटे बेक करा, मध्येच फिरवा. शेवटी तूप लावा.
गॅसवर (तव्यावर): हळू आचेवर तव्यावर तूप लावून दोन्ही बाजूने खरपूस भाजा (१५-२० मिनिटे).
५. चोखा बनवा:
वांगे आणि टोमॅटो थेट आचेवर भाजून घ्या (काळे होईपर्यंत). साल काढून बारीक ठेचा.
उकडलेले बटाटे सोलून ठेचून घ्या.
एका भांड्यात वांगे, टोमॅटो, बटाटे, चिरलेला कांदा, मिरची, लसूण, कोथिंबीर, मीठ आणि मोहरीचे तेल घालून नीट कुटा/मिक्स करा. चोखा तयार.
वाढणी:
गरमागरम लिट्टी तूपात बुडवून चोख्यासोबत, चटणी किंवा लोणच्यासोबत वाढा.
पारंपरिक चवसाठी मोहरीचे तेल आणि कोळशावर भाजणे आवश्यक आहे. सत्तू नसेल तर भाजलेले हरभरे बारीक करून घरी बनवता येईल.