कृषी रोबोटिक तंत्रज्ञान

कृषी रोबोटिक तंत्रज्ञान

कॉर्पोरेट कृषी कार्यांपासून ते कुटुंबाच्या मालकीच्या शेतापर्यंत, स्वयंचलित प्रणाली कृषी उद्योगाला अधिक टिकाऊ, उत्पादक आणि कार्यक्षम बनण्यास सक्षम करतात. उद्योगातील सध्याचे ऑटोमेशन ट्रेंड प्रामुख्याने टिकाव, अधिक मजबूत ऑटोमेशन सिस्टम तयार करणे आणि परिणाम सुधारण्यासाठी डेटा-चालित अंतर्दृष्टी लागू करण्याशी संबंधित आहेत. ऑटोनॉमस ट्रॅक्टर आणि ड्रोन यांसारख्या स्वायत्त वाहनांचा वाढता वापर हा सर्वात लक्षणीय कल आहे. नवीन तंत्रज्ञान म्हणून, ते अधिक व्यापकपणे उपलब्ध होत आहेत आणि शेतकऱ्यांसाठी परवडणारे आहेत.
रोबोटिक सिस्टीममध्ये शेतकऱ्यांची अनेक कार्ये करणे शक्य आहे. मल्टी-टास्किंग रोबोट्स वाढीव कार्यक्षमता देतात आणि अनेक उपकरणे आणि मानवी श्रमांची आवश्यकता कमी करतात. जसे की लागवड करणे, खत घालणे आणि फवारणी करणे आदी. कृषी क्षेत्रात डेटा-आधारित निर्णय घेण्याचा वापर वाढत आहे. सेन्सर आणि कॅमेऱ्यांनी सुसज्ज असलेले रोबोट्स वनस्पतींचे आरोग्य, मातीतील ओलावा आणि इतर चलांवरील डेटा गोळा करू शकतात, ज्याचे विश्लेषण नंतर पीक व्यवस्थापनाबाबत डेटा-आधारित निर्णय घेण्यासाठी केले जाऊ शकते. हा कल अधिक टिकाऊ आणि कार्यक्षम शेती पद्धतींकडे नेतो, कारण शेतकरी त्यांच्या पिकांना सिंचन, खत आणि कापणी केव्हा करावी याबद्दल अधिक माहितीपूर्ण निर्णय घेऊ शकतात.
रोबोटिक ही नवकल्पना देखील कृषी विकासाच्या उद्देशांसाठी स्वायत्त मशीनच्या क्षेत्रात एक आशादायक भविष्य आहे. काही शेतकरी आधीच स्वयंचलित कापणी यंत्रे, ट्रॅक्टर आणि इतर मशीन्स तसेच वाहने वापरतात, जी मानवी नियंत्रणाशिवाय चालवू शकतात. मशीन माणूस रोबो हा पुनरावृत्ती, आव्हानात्मक आणि श्रम-केंद्रित कार्ये पूर्ण करू शकतो. उदाहरणार्थ, आधुनिक
अॅग्रोबोट्समध्ये स्वयंचलित ट्रॅक्टर समाविष्ट आहेत; जे नियुक्त केलेल्या मार्गावर काम करू शकतात, सूचना पाठवू शकतात, नियोजित वेळेत काम सुरू करू शकतात. असे ट्रॅक्टर चालकविरहित असतात आणि शेतकऱ्यांच्या मजुरीचा खर्च कमी करतात. बेअर फ्लॅग रोबोटिक्स ही एक कंपनी आहे, जी सध्या अशा तंत्रज्ञानावर काम करते. याशिवाय, स्मार्ट फार्मिंगमध्ये बियाणे, तण काढणे आणि पाणी घालण्यासाठी रोबोटचा वापर केला जातो. काही नोकऱ्या खूप मागणी आणि श्रम-केंद्रित आहेत, काही गलिच्छ परंतु आवश्यक असतात. रोबोट्स, इको रोबोटिक्स, संगणक दृष्टी आणि ए.आय. तंत्रज्ञान वापरून तण किंवा रोपे बियाणे शोधू शकतात. हे कृषी रोबोट नाजूकपणे तर काम करतातच शिवाय वनस्पती आणि पर्यावरणाला होणारी पर्यायी हानी कमी करण्याचे कामही लिलया करतात.
पिकांचे निरीक्षण करणे आणि जमिनीतील पीएच पातळी मोजणे, फळे आणि भाजीपाला निवडणे व पॅकिंग करणे तसेच बियाणे पेरणे यासारख्या जटिल कार्यांपर्यंत कृषी उद्योगात रोबोट्सकडे विस्तृत अनुप्रयोग आहेत. त्यामध्ये वेंटिलेशन सिस्टम आणि पशुधन, दुग्ध उत्पादन आणि शेतीयोग्य सिंचनासाठी वायु नियंत्रणासाठी
ऑटोमेशन यशस्वी शेतीसाठी तंत्रज्ञान हे भविष्य आहे.
रोबोट्स आणि ऑटोमेशन विशेषत: मोठ्या, औद्योगिक शेतांसाठी महत्त्वपूर्ण आहेत. निरीक्षण आणि काम करण्यासाठी तसेच मोठ्या प्रमाणात पिकांवर किंवा उत्पादनांवर प्रक्रिया करण्यासाठी भरपूर जमीन आहे, तेथे यंत्रमानव अनेक कार्ये करतात. ड्रायव्हरलेस ट्रॅक्टर आणि रोबोट, बियाणे पेरणीसाठी रोबोट वापरले जाऊ शकते. शेतात रोबोटचा प्राथमिक वापर विशेषत: सध्याच्या मजुरांच्या कमतरतेमध्ये पिकलेली फळे आणि भाजीपाला उचलण्यासाठी त्याचप्रमाणे कापणी करण्यासाठी रोबोटचा वापर करण्यात येतो. किरकोळ विक्रीसाठी फळे आणि भाजीपाला
पॅकिंग करणे बहुतेक वेळा कन्व्हेयर बेल्ट आणि रोबोटिक शस्त्रs वापरून उत्पादनाच्या प्रकारानुसार आणि गुणवत्तानुसार पॅकिंग केले जाते. पॅलेटायझिंग हे सामान्यत: फोर्कलिफ्ट ट्रक आणि ड्रायव्हरद्वारे केले जाते आणि त्यामुळे पॅलेटायझिंग रोबोट किंवा रोबोटिक शस्त्रs वापरून अनेक घटनांमध्ये स्वयंचलित कार्ये देखील रोबोट करतात. पिकांची देखभाल, रोपांची छाटणी करून, जमिनीची तण काढून, कीटकनाशके किंवा पोषक तत्वांचा वापर करून आणि सिंचन देऊन पिकांची देखभाल करण्यासाठी रोबोट्स प्रोग्राम केले जाऊ शकतात. पशुधन शेतीमध्ये अनेक पुनरावृत्ती होणारी कार्ये समाविष्ट आहेत, जी स्वयंचलित केली जाऊ शकतात, ज्यात गायींचे दूध काढणे, चारा पसरवणे आणि चरण्यासाठी जमिनीचे निरीक्षण करणे ही कामे रोबोट स्वतंत्रपणे निश्चितपणे करू शकतो.
कृषी प्रणाली स्वयंचलित करताना प्रारंभिक आर्थिक परिव्यय असला तरीही, त्याचे अनेक फायदे आहेत. कृषी उत्पादनात घट, दुखापत होण्याचा धोका किंवा ब्रेकची गरज न पडता मानवापेक्षा जलद आणि जास्त काळ रोबोट काम करू शकतात. रोबोट हमी कामगार म्हणून काम करू शकतात. फळे निवडण्यासारख्या हंगामी कामांमुळे वेळेवर कर्मचारी शोधणे कठीण होऊ शकते. कोणताही धोका नसताना तयार पिक घेण्यासाठी रोबोट उपलब्ध असतात. कर्मचारी कमतरतेमुळे पिके जमिनीत सोडली गेली किंवा वितरणासाठी वेळेत पॅलेटाइज्ड केले गेले नाहीत तर यामुळे पिके वाया जाऊ शकतात. हे
ऑटोमेशनसह होणार नाही. मानवी चुका संवेदनाक्षम नसतात आणि म्हणून पुनरावृत्ती आणि त्याहूनही अधिक जटिल कार्ये संपूर्ण प्रक्रियेदरम्यान अचूक तसेच अचूकपणे केली जातील. परिव्यय जास्त असू शकतो, 24/7 रोबोट चालवल्याने ही गुंतवणूक त्वरीत परत मिळते, कारण शेतात कमी कचरा, कमी श्रम आणि कमी खर्चासह, अधिक कार्यक्षमतेने काम केले जाईल.
अनेक प्रकारचे रोबोट्स कृषी उद्योगात वापरले जातात. प्रत्येक विशिष्ट कार्ये आणि पुष्कळ क्षमतांसह रोबोट्स कृषी उद्योगात वापरले जातात. कृषी रोबोट्सच्या सर्वात सामान्य प्रकारांमध्ये सहा-अक्षीय रोबोट्स, मोबाइल रोबोट्स आणि स्वायत्त ट्रॅक्टरचा समावेश होतो. अक्षीय यंत्रमानव किंवा आर्टिक्युलेटेड रोबोट, विविध कामांसाठी कृषी उद्योगात वापरले जातात. या रोबोट्समध्ये अनेक सांधे असलेला एक लवचिक हात आहे, ज्यामुळे ते अनेक दिशांनी फिरू शकतात आणि पोझिशन्सच्या विस्तृत श्रेणीपर्यंत पोहोचू शकतात. उच्च दर्जाचे उपचार, फळे आणि भाज्या निवडण्यासारख्या कामांसाठी आदर्श बनवतात, कारण ते घट्ट जागेत पोहोचू शकतात आणि अचूकतेने उत्पादन घेऊ शकतात.
(पूर्वार्ध)
– डॉ. वसंतराव जुगळे